اقدام 50 تن از اعضای ارشد حزب جمعیت اسلامی افغانستان در برکناری صلاح الدین ربانی از ریاست حزب، واکنشها و بازتاب وسیعی در این کشور داشت و برخی از محافل آنرا ناشی از تلاش قدرت طلبان برای گرفتن امتیازات حکومتی و زدودن نام ربانی از عرصه سیاسی افغانستان ارزیابی می کنند که به نوعی کودتای درون حزبی تلقی میشود.
اقدام 50 تن از اعضای ارشد حزب جمعیت اسلامی افغانستان در برکناری صلاح الدین ربانی از ریاست حزب، واکنشها و بازتاب وسیعی در این کشور داشت و برخی از محافل آنرا ناشی از تلاش قدرت طلبان برای گرفتن امتیازات حکومتی و زدودن نام ربانی از عرصه سیاسی افغانستان ارزیابی می کنند که به نوعی کودتای درون حزبی تلقی میشود. در خصوص ادامه اختلافات درونی حزب و تاثیر تضعیف آن بر تحولات آتی سیاسی افغانستان بخصوص به نفع جریانهای پشتون محافل سیاسی غیر پشتون هشدار می دهند.
علل و پیامدهای تضعیف حزب جمعیت اسلامی افغانستان
صلاح الدین ربانی بعد از شهادت پدرش برهان الدین ربانی در سال 2011 حدود نه سال سرپرست حزب جمعیت اسلامی افغانستان بود.وی با توافق عبدالله عبدالله و محمد اشرف غنی برای تشکیل دولت مشارکتی به شدت مخالف بود و آنرا بر خلاف تصمیمات حزب می دانست.این موضوع به تاسی و الهام از اندیشه های بنیانگذار فقید حزب جمعیت اسلامی یعنی برهان الدین ربانی است .ماهیت این حزب از ابتدا سیاسی و ایدئولوژیک بود. چون برهان الدین ربانی فارغ التحصیل الازهر و اخوانی بود. به همین دلیل اختلافات در حزب جمعیت اسلامی ریشه در گذشته دارد و حتی احمد شاه مسعود و برهان الدین ربانی هم اختلاف داشتند.
اختلافات در حزب جمعیت اسلامی زمانی تشدید شد که یونس قانونی و عبدالله عبدالله برخلاف نظر برهان الدین ربانی توافقنامه "بن" را پس از سرنگونی رژیم طالبان امضا کردند. اختلافات پس از شهادت برهان الدین ربانی در سال 2011 تشدید شد و فرزند وی صلاح الدین ربانی که به عنوان سرپرست انتخاب شد نتوانست خلا رهبری را پر کند.اگر چه یکی از شاخصه های صلاح الدین ربانی اصرار بر مقاومت در برابر اشرف غنی در هر دو دوره ریاست جمهوری وی بوده است اما قدرت طلبان در حزب جمعیت اسلامی با دیدگاههای ربانی موافق نبودند.
ربانی همواره اعتقاد داشت که عبدالله در همه انتخابات ریاست جمهوری افغانستان پیروز بوده است وسازش با متقلب را از خصیصه های عبدالله می دانست که برخلاف اهداف حزب عمل می کند.صلاح الدین ربانی در دوره وزارت خارجه هم با اشرف غنی مشکل داشت و سرانجام استعفا داد.از نظر شخصیتی صلاح الدین ربانی فردی تند خو است و قبل ازشهادت پدرش، سفیر افغانستان در ترکیه بود.
از اینرو برخی معتقدند نتیجه رفتارهای شخصی ربانی باعث شد حزب توافق اخیر عبدالله و اشرف غنی را برای تشکیل دولت مشارکتی نپذیرد و همین موضوع بهانه ای شد برای عطامحمد نور که ضد وی کودتا کند. با توجه به قرار گرفتن عطامحمد نور در اردوگاه اشرف غنی ،بسیاری تضعیف حزب جمعیت را نتیجه توطئه پشتونها ضد تاجیکها ارزیابی می کنند و اقدام عطامحمد نوررا ضربه بزرگی بر پیکره حزب تلقی می کنند.
عطامحمد نور قبل از انتخابات ریاست جمهوری شش مهرماه سال 1398 با حنیف اتمر (سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان ) متحد و با اشرف غنی وارد ائتلاف شد. به رغم برکناری عطامحمد نور از ولایت بلخ ، وی با اشرف غنی همکاری کرد که تعجب محافل سیاسی در افغانستان را برانگیخت.
-به طور خلاصه می توان ریشه های اختلافات در حزب جمعیت اسلامی را موارد زیر برشمرد:
1-صلاح الدین ربانی به دنبال مشی و اصول پدرش بود. براین اساس صلاح الدین دارای اصولی است که براساس آن برای اداره حزب جمعیت اسلامی بر هر چیزی صحه نمی گذاشت. به همین دلیل دولت برآمده از تقلب را رد می کرد. اما عبدالله به دنبال قدرت طلبی و حفظ جایگاه سیاسی خود بود.
2-صلاح الدین ربانی خودش را نماینده نسل جوان افغانستان می داند و برای جذب آنها خواهان ایجاد تحول و شرایط لازم بود که با دیدگاههای رهبران سنتی در تضاد قرار می گرفت و اختلافات عمیق تر شد.
3-ربانی به دنبال ارتقا موقعیت حزب جمعیت اسلامی با معیارهای متعارف بود، اما مخالفان نگاه محفلی به حزب دارند و برای موقعیت شخصی خود در آن عضو هستند .
4-موقعیت جاری افغانستان را در کودتا در حزب نباید نادیده گرفت . در پی توافق طالبان و آمریکا در دوحه، مذاکرات بین الافغانی در پیش است و همه به دنبال کسب قدرت هستند. طالبان به دلیل پشتوانه پشتونش، مخاطب خود را تاجیکها می داند نه پشتونها. در میان تاجیکها هم، حزب جمعیت اسلامی حرف اول را می زند و موقعیت و موضع آن برای مذاکرات مهم و تاثیر گذار است .به همین دلیل طالبان و همچنین جناح پشتونها و زلمی خلیلزاد نماینده آمریکا در امور افغانستان برای پیشبرد اهدافشان به دنبال تضعیف حزب جمعیت اسلامی بودند. خلیلزاد به دنبال حفظ منافع آمریکا در افغانستان است که حزب جمعیت ممکن است در آن اختلال ایجاد کند. مخالفان ربانی هم به دنبال قدرت طلبی هستند و نگران آن بودند که حزب ازکسب قدرت جا بماند. از اینرو تلاش کردند با برکناری ربانی حزب را در مدار قدرت نگه دارند.
بنابراین صلاح الدین ربانی قربانی اصول گرایی و اعتقادات خود شد که مانع از خود محوری و پیگیری منافع شخصی برخی افراد با نام حزب می شد. این افراد برای کسب قدرت، خلاف مقررات حزب رئیس را کنار زندند و این در حالی است که براساس اساسنامه ، تنها مجمع ملی می تواند وی را برکنار کند .قبلا شورای رهبری حزب جمعیت اسلامی نه نفر بودند که با خواست ربانی به 63 تن افزایش یافت اما اکثریت آنان ضد صلاح الدین ربانی عمل کردند.
تردیدی نیست برکناری صلاح الدین ربانی بدون پیامد نخواهد بود که عبارتند از :
1- تضعیف موقعیت حزبی غیر پشتونها در مذاکرات بین الافغانی
2-انشعاب در بزرگترین و قدیمیترین حزب فراقومی و احتمالا تکه تکه شدن آن
3-تضعیف و انشعاب در حزب جمعیت اسلامی به نفع هیچ یک از احزاب غیر پشتون حتی حزب اسلامی و وحدت اسلامی ، اقوام تاجیکها و ازبک ، شیعیان و هزاره ها نیست. احزاب پشتون مرتبط با پاکستان و اشرف غنی بیشترین استفاده و بهره را خواهند برد.
4-جریانهایی در افغانستان به دنبال پاکسازی قومی وایدئولوژیک و مجاهد زدایی هستند و تضعیف حزب جمعیت می تواند در این راستا صورت گرفته باشد.
5-تصمیم به برکناری ربانی اقدام ملی نبود. بلکه جاه طلبی برخی ناشی از دریافت وعده قدرت از طرف رقیب بود که می تواند آثار سویی بر موقعیت غیر پشتونها در آینده داشته باشد.
نتیجه
در هر حال ، کودتای صورت گرفته در حزب جمعیت اسلامی موفقیت تیم اشرف غنی در ایجاد شکاف در حزب تلقی می شود که با هوشیاری رهبران حزب بایستی از تعمیق آن جلوگیری شود .اگر چه رقیب آنان به طور مقطعی به برخی از فرصت طلبان و قدرت طلبان در حزب جمعیت اسلامی فرصت حضور در قدرت را وعده داده است اما در بلند مدت به ضرر منافع غیر پشتونها است که تنها با وحدت می توانند منافع قومی و حزبی خود را در برابر پشتونها حفظ کنند.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/19110
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
